DTPO7+810

Praktyka HYGIENE TRIBUNE Polish Edition4 Biofilm bakteryjny jest przy- czyną 2 najczęściej występują- cych chorób jamy ustnej: próch- nicy zębów i chorób przyzębia. W wywiadzie dla Dental Tribune dr Fotinos S. Panagakos – dyrek- tordziału relacji i strategii badań klinicznychwdzialeBadańiRoz- woju firmy Colgate-Palmolive Co. omawia wpływ biofilmu na otaczające tkanki miękkie oraz sposoby jego zwalczania. Dlaczego problem biofilmu jest tak istotny? Choroby przyzębia to choroby wywoływane przez różne drobno- ustroje, które charakteryzują się występowaniem stanu zapalnego dziąseł wywołanego obecnością płytki bakteryjnej – biofilmu. Nie- leczone prowadzą do utraty tkanek przyzębia, kości, a wreszcie zęba. Wciąguminionychkilkudziesięciu lat przeprowadzono ważne badania kliniczne i podstawowe, które po- zwoliłypoznaćzłożonącharaktery- stykę mikrobiologiczną i fizjopato- logiczną chorób przyzębia. Wiemy już,żemamytudoczynieniazpołą- czeniem infekcji bakteryjnej, reak- cji immunologicznej gospodarza oraz metabolizmu tkanki kostnej, a także genetycznych i środowis- kowych czynników ryzyka. Po- wszechnie uznaje się rolę płytki bakteryjnej w inicjowaniu i postę- pie chorób przyzębia. W jamie ust- nej można znaleźć ponad 400 ga- tunków bakterii, ale tylko wybrane gatunkipatogennewytwarzająsub- stancje szkodliwe dla tkanek dzią- seł. Produkty niektórych patoge- nów, takie jak lipopolisacharydy (LPS) i enzymy proteolityczne wy- zwalają w sposób bezpośredni lub pośredni reakcję tkanek gospoda- rza, indukując syntezę białek pro- zapalnych (cytokin) i podnosząc poziom mediatorów zapalnych, co prowadzidostanuzapalnegoinisz- czenia tkanek. Jeśli nie zostaną podjęte działania prewencyjne lub terapia, dochodzić będzie do postępującejdestrukcjitkanekpod- trzymujących ząb, powstawania kieszonek klinicznych, resorpcji kości, a wreszcie do utraty zęba. Jak biofilm bakteryjny wpływa na otaczające tkanki miękkie? Jeśli biofilm bakteryjny nie będzie usuwany, będzie wyzwalał przewlekły stan zapalny dziąseł i tkanek przyzębia. Prowadzi to do destrukcji tkanki łącznej dziąseł, więzadła ozębnej i kości wyrostka. Reakcjątkanekprzyzębianaodkła- dający się na powierzchni zębów biofilm jest stan zapalny. Płytka na- zębna składa się z wielu rodzajów bakterii, które mocno przywierają do tkanek zębów. Naukowcy coraz lepiej poznają złożone interakcje zachodzące na poziomie moleku- larnym, np. pomiędzy bakteriami i osłonką nabytą pochodzenia śli- nowego pokrywającą ząb, a także pomiędzy gram-dodatnimi ziarnia- kamitypowymidlawczesnejpłytki i gram-ujemnymi bakteriami nitko- watymi, które pojawiają się na po- wierzchni zębów wraz z dojrzewa- niem płytki. Najnowsze badania pozwoliły poznać układ złożonych szlakówporozumiewaniasiębakte- rii (tzw. sygnalizator zagęszczenia, quorum sensing), w którym media- torami są rozpuszczalne związki chemicznewydzielaneprzezbakte- rie.Kliniczniestanzapalnyobjawia się zaczerwienieniem, obrzękiem i krwawieniem podczas zgłębniko- wania.Jednaknapoziomiemoleku- larnym i komórkowym procesy za- palne definiuje naciek komórkowy iuwalnianieróżnorodnychcytokin. Głównym czynnikiem wyzwalają- cymstanzapalnytkanekdziąsłajest obecność biofilmu bakteryjnego w miejscu kontaktu zęba i tkanek miękkich. Produkty bakterii obec- nych w płytce inicjują w tkankach łańcuchy reakcji, które prowadzą do odpowiedzi gospodarza oraz do procesów destrukcji tkanek. W jaki sposób pacjenci mogą radzić sobie ze zwalczaniem płytki bakteryjnej w warunkach domo- wych? Czy są jakieś szczególnie przydatne techniki albo produkty dostępne bez recepty? Walkę z biofilmem zaczynamy codzienną higieną jamy ustnej. Mechaniczne oczyszczanie zębów i sąsiadujących tkanek dziąsła usu- wa większość biofilmu, jaki nagro- madził się od czasu poprzedniego szczotkowania. W ciągu kilku go- dzin od najdokładniejszego nawet umycia zębów bakterie kolonizują powierzchnię zęba, przede wszyst- kim wzdłuż brzegu dziąsłowego i w przestrzeniach międzyzębo- wych. Tworzący się biofilm uwal- niaproduktyaktywnebiologicznie, w tym lipopolisacharydy (endo- toksyny), peptydy o działaniu che- motaktycznym, toksyczne białka i kwasy organiczne. Te cząsteczki dyfundują do nabłonka dziąsła, gdzie inicjują odpowiedź gospoda- rza, prowadzącą w efekcie do zapa- lenia dziąseł, a w niektórych przy- padkach do zapalenia przyzębia. Klinicznezapaleniedziąsełcharak- teryzuje się zmianą koloru z natu- ralnie różowego na czerwony z to- warzyszącym obrzękiem, a często także wrażliwością i bolesnością dotykową.Jeślimamydoczynienia z zapaleniem dziąseł, zazwyczaj delikatne nawet badanie brzegu dziąsła sondą powoduje krwawie- nie. Zapalenie dziąseł jest często niebolesne i dlatego może pozos- tawać nieleczone przez wiele lat, a brak interwencji na tym etapie może prowadzić do progresji cho- roby. To dlatego choroby przyzębia przedstawia się często jako spek- trum stopnia zaawansowania. Wobec stopnia złożoności cho- rób przyzębia i znaczenia zdrowia jamy ustnej, nasuwa się kluczowe pytanie: jak najlepiej zapobiegać ileczyćchorobyprzyzębia?Zabiegi kliniczne, takie jak skaling i wygła- dzanie korzeni przynoszą natych- miastowe i uniwersalne korzyści. Z kolei rutynowa pielęgnacja jamy ustnej pozwala utrzymać zdrowe środowisko wewnątrz jamy ustnej i zmniejszyć częstość występowa- nia chorób. Można spekulować, że substancja terapeutyczna, która miałaby jednocześnie właściwości antybakteryjne i przeciwzapalne zapewniałaby wyjątkowo korzys- tne i unikatowe działanie w profi- laktyce chorób przyzębia, zarówno stosowana u osób należących do grupy wysokiego ryzyka, jak i – w ramach codziennej pielęgnacji – w populacji ogólnej. Obecna strate- gia terapeutyczna zmierzająca do kontrolichoróbprzyzębiaobejmuje mechaniczne usuwanie złogów znad oraz spod dziąseł. Może także obejmować miejscowe lub ogól- noustrojowe stosowanie środków przeciwbakteryjnych. Czy preparaty przeciwbakte- ryjne o działaniu powierzchnio- wym (pasty do zębów, płyny do płukania lub żele) mogą być przy- datne w zwalczaniu biofilmu w ja- mie ustnej? Wyjątkowe połączenie triklo- sanu,kopolimeruifluorkuwpaście do zębów, zwiększa skuteczność konwencjonalnych zabiegów hi- gienicznych, co potwierdzono kli- nicznie. W technologii tej wyko- rzystuje się opatentowany system, złożony ze środka przeciwbakte- ryjnego o szerokim spektrum – triklosanu oraz kopolimeru eteru poliwinylometylowego i kwasu maleinowego (PVM/MA). Dzięki temu uzyskano przedłużone działa- nie przeciwbakteryjne w jamie ust- nej, co zapewnia lepszą kontrolę płytki nazębnej i pozwala zapobie- gać oraz leczyć zapalenie dziąseł. Triklosan jest związkiem przeciw- bakteryjnym o szerokim spektrum działania, który zabija bakterie pa- togenne bytujące w jamie ustnej. Klinicznie aktywne stężenie tri- klosanu utrzymuje się nawet do 12 godz. po zakończeniu szczot- kowania i dzięki temu działanie przeciwbakteryjne pozostaje za- chowane także w czasie, kiedy nie szczotkujemy zębów. W praktyce wykazano, że pasty do zębów za- wierające triklosan z kopolimerem i fluorkiem są znamiennie staty- styczniebardziejskuteczneklinicz- nie w zapobieganiu próchnicy, ha- mowaniuodkładaniakamieniaoraz znoszeniu nieprzyjemnego zapa- chuzust,atakżekontrolowaniuod- kładania płytki nazębnej i leczeniu zapalenia dziąseł. Tą metodą wie- lokierunkowej pielęgnacji jamy ustnejmożnaznaczącowspomagać rutynowezabieguhigienicznewja- mie ustnej i ułatwiać utrzymanie zdrowego środowiska wewnątrz- ustnego. Kontrola biofilmu bakte- ryjnego poprzez wydajne zabiegi higieniczne w jamie ustnej w połą- czeniu ze stosowaniem odpowied- nich produktów, np. specjalnych past do zębów, pozwala uzyskać u większości pacjentów dobry stan zdrowia jamy ustnej pomiędzy ko- lejnymi wizytami u dentysty. A jak wygląda leczenie w gabi- necie stomatologicznym? Czy ist- niejąmetodyterapiizalecaneprzez lekarzy? Profesjonalne usunięcie bio- filmuikamienianazębnegomakry- tyczne znaczenie dla zachowania optymalnego stanu tkanek przyzę- bia.Uwiększości,jeślinieuwszyst- kich pacjentów z zapaleniem dzią- seł, dla osiągnięcia tego celu wy- starczą regularne wizyty – zazwy- czaj co 6 miesięcy – w połączeniu z prawidłową higieną domową. Wprzypadkachbardziejzaawanso- wanej choroby przyzębia, dla przy- wrócenia stanu zdrowia niezbędne będzie podjęcie bardziej agresyw- nych działań w gabinecie stoma- tologicznym. Zabiegi te obejmują skaling i wygładzanie korzeni, oczyszczanie za pomocą ultra- dźwiękówiewentualniezabiegichi- rurgiczne, mające na celu korektę utrzymujących się głębokich kie- szeni przyzębnych, których pacjent nie byłby w stanie sam wystarcza- jąco dokładnie czyścić po zakoń- czeniu terapii. W przypadku utrzy- mujących się kieszonek przyzęb- nych, które nie reagują na trady- cyjne metody leczenia, niektórzy lekarze stosują aplikowane miej- scowo środki przeciwbakteryjne, a w wybranych sytuacjach także preparatyodziałaniusystemowym. Równie ważna jak profesjonalne leczenie zaawansowanego zapale- nia przyzębia jest pielęgnacja i utrzymywanie efektów przez pa- cjenta pomiędzy wizytami w gabi- necie. Doskonała codzienna hi- giena jamy ustnej ma jeszcze więk- sze znaczenie u tych osób, które są poddawane leczeniu z powodu ciężkich chorób przyzębia. Często zaleca się dodatkowe stosowanie preparatów wspomagających, w tym przepisanych przez dentystę. Mogątobyćzaleconeprzezlekarza płyny do płukania jamy ustnej z chlorheksydyną, pasty do zębów i/lub dostępne bez recepty płyny do płukania o działaniu przeciwbakte- ryjnym,atakżespecjalistycznepro- dukty do czyszczenia przestrzeni międzyzębowych. U pacjentów poddawanych leczeniu z powodu zaawansowanej choroby przyzębia często po zakończeniu terapii do- chodzi do powstawania recesji dziąseł z obnażeniem powierzchni korzeni. Odsłonięta powierzchnia korzenia jest bardziej podatna na próchnicę, większe jest także ry- zyko nadwrażliwości zębiny. Le- karz dentysta może nakładać lakier fluorowy na obnażone powierzch- nie zębów. Może także przepisać pastę do zębów o zawartości 5.000 ppm fluoru do codziennego stoso- wania w domu. Firma Colgate wprowadziła ostatnio nową pastę polerską do znoszenia nadwrażli- wości w gabinecie. Opiera się ona na technologii Pro-Argin. Pastę możnastosowaćnagumceprofilak- tycznej w kształcie kieliszka i kąt- nicy wolnoobrotowej. Wykazano, że zapewnia ona szybką i trwałą ulgę w nadwrażliwości zębiny. Co, poza współpracą pacjenta, ma największe znaczenie dla za- chowania dobrego stanu zdrowia jamy ustnej? Zwalczanie biofilmu bakteryj- nego ma kluczowe znaczenie dla zachowania zdrowia przyzębia. Nigdy jednak nie osiągniemy sukcesu bez doskonałej codziennej pielęgnacji, która leży w zakresie działań pacjenta. Wiemy, że nie każdypacjentjestwstanieosiągnąć ten cel, niezależnie od tego, ile wy- siłkuwłożymywjegowyedukowa- nie. Niestety, u niektórych osób dochodzi do rozwoju bardziej za- awansowanej choroby przyzębia, która wymaga intensywnego lecze- nia profesjonalnego i staranniejszej pielęgnacji domowej. Lekarz den- tysta lub higienistka ma do wyboru wiele produktów aplikowanych wgabinecie,przepisywanychprzez lekarza lub dostępnych bez recepty, któreułatwiająutrzymaniedobrego zdrowia przyzębia po zakończeniu terapii.Badaniawykazały,żestoso- wanie dostępnych bez recepty pro- duktów o działaniu przeciwbakte- ryjnym może ułatwić pacjentom kontrolę odkładania biofilmu po- między porannym i wieczornym szczotkowaniem, a także zachowa- nie zdrowia tkanek przyzębia po- między kolejnymi wizytami w ga- binecie dentystycznym. Dr Fotinos S. Panagakos uzy- skał tytuł lekarza dentysty w UMDNJ-New Jersey Dental School oraz tytuł doktora biochemii i bio- logii molekularnej w UMDNJ- Graduate School of Biomedical Sciences w czerwcu 1992 r. W maju 1999 r. uzyskał tytuł MA na Seton HallUniversity,awgrudniu2007r. ukończył MBA na Lehigh Univer- sity.DrPanagakosprzez14latpra- cował w New Jersey Dental School. Wtymczasiezajmowałwielestano- wisk administracyjnych, pracował m.in. jako administrator praktyk grupowych, dyrektor ds. bezpie- czeństwa środowiskowego oraz prodziekands.studentów.DrPana- gakos aktywnie uczestniczył za- równo w dyplomowych, jak i pody- plomowych programach edukacji stomatologicznej w NJDS. Prowa- dziłtakżebadanianaukowe,zajmu- jąc się rolą białek stanu zapalnego w procesach biologicznych zacho- dzących w tkankach miękkich. W czerwcu 2005 r. rozpoczął pracę na stanowisku zastępcy kierownika działu badań klinicznych produk- tów do pielęgnacji jamy ustnej w firmie Colgate Palmolive. Do jego obowiązków należało prowa- dzeniebadańklinicznychiwspiera- nie rozwoju działu pielęgnacji jamy ustnejwAmerycePłn.orazColgate Oral Pharmaceuticals. W styczniu 2006 r. dr Panagakos awansował nastanowiskodyrektorads.stosun- ków zawodowych i spraw nauko- wych na rejon Ameryki Płn. Pracu- jąc na tym stanowisku, odpowiadał za współpracę pomiędzy firmą Colgateaśrodowiskamizawodowy- mi i akademickimi USA, koordyno- wał programy edukacji zawodowej oraz przekazywał wyniki badań naukowych środowiskom zawodo- wym. Od kwietnia 2009 r. F. Pana- gakos pracuje jako dyrektor działu relacji i strategii badań klinicznych w dziale Badań i Rozwoju firmy Colgate-Palmolive Co. Jego obo- wiązki obejmują nadzór nad bada- niami klinicznymi, tworzenie stra- tegii komunikacji naukowej oraz kontakty ze stomatologicznymi organizacjami zawodowymi. HT „Zwalczanie biofilmu bakteryjnego ma istotne znaczenie dla zachowania zdrowia przyzębia” FredMichmershuizen,DentalTribuneAmeryka